ترازنامه (balance sheet) چیست؟ آشنایی با ترازنامه و تحلیل آن

ترازنامه یا  Balance Sheet چیست؟

ترازنامه یا Balance Sheet تصویری از صورت وضعیت عملکردی شرکت در یک بازه مشخص را به ما نمایش می دهد. به عبارتی ساده تر به ما گزارشی از دارایی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام را در یک زمان خاص ارائه می دهد.

صورت وضعیت مالی (Balance Sheet) دارایی ها و بدهی های ثبت شده شرکت را به ما نشان می دهد و ارزش ثبت شده شرکت در حقوق صاحبان سهام یا حقوق مالکان ثبت می شود.

هر یک از افراد به دلایلی این علم را یاد میگیرند. افرادی که این صورت مالی را به درستی فرا بگیرند علاوه بر حسابداری می توانند تحلیل گر اقتصاد، تحلیلگر بازارهای مالی، مدیر مالی، مدیرعامل و… باشند.

رابطه ترازنامه با رابطه معادل حساب T چیست؟

در حساب T الزامی وجود ندارد که مانده دو طرف مساوی باشد. حساب T به ما تراکنش و گردش یک حساب را نمایش می دهد اما ترازنامه (Balance Sheet) هم شبیه به T است اما در حجمی بزرگ تر اطلاعات مالی نشان داده می شود. در این صورت باید دو طرف معادله (بدهکار، بستانکار) برابر باشد.

در ترازنامه، دارایی ها در طرف راست ماهیت بدهکار دارند. همچنین، در حساب T نیز طرف راست ماهیت بدهکار دارد. به صورت مشابه، در ترازنامه، طرف چپ ماهیت بستانکار دارد که بدهی و حقوق صاحبان سهام نیز در این قسمت قرار دارند. همچنین، در حساب T، طرف چپ ماهیت بستانکار دارد.

از این رو، ترازنامه و حساب T از نظر ماهیت طرف راست و چپ، همانند یکدیگر هستند. لازم به ذکر است که در ترازنامه، مانده نهایی هر حساب T در جای مربوط به خود قرار می گیرد.

به عبارت دیگر، ترازنامه از حساب های T مختلف تشکیل شده است و فقط مانده حساب های T در ترازنامه لحاظ می شود.

اجزای اصلی ترازنامه

در این بخش به بررسی سه اصل یعنی داریی ها، بدهی ها و حقوق مالکان می پردازیم.

دارایی ها نیز به دو بخش داریی های جاری و غیر جاری تقسیم بندی می شود که در بخش راست این صورت مالی قرار دارند.

دارایی های جاری

دارایی جاری یا Current Asset به دارایی های گفته می شود که در طی سال مصرف می شوند یا به پول نقد تبدیل می شوند مانند:

• وجوه نقد
• موجودی
• حساب های دریافتنی
• پیش پرداخت
• اوراق بهادار قابل فروش
• اوراق بهادار بلند مدت
• موجودی مواد و کالا

دارایی های غیر جاری

دارایی های غیر جاری یا Non-Current Asset به دارایی هایی گفته می شود که در بلند مدت انتظار می رود بیشتر از یک سال مورد استفاده قرار گیرد که به تنهایی به 3 دسته تقسیم میشوند:

دارایی های ثابت مشهود:

• ساختمان
• زمین
• تجهیزات

دارایی های نامشهود:

• ثبت اختراع
• علائم تجاری

سرمایه گذاری های بلند مدت:

• سپرده های بانکی بلند مدت
• سرمایه گذاری های بلند مدت
• سرمایه گذاری در شرکت های وابسته
• ادغام یا تملک

بدهی ها

بدهی ها نیز به دو دسته بدهی های جاری و بدهی های غیرجاری تقسیم بندی می شود:

بدهی های جاری

بدهی های جاری یا Current Liabilities به بدهی هایی گفته می شود که سررسید پرداختشان کمتر از یکسال می باشد. مانند:

• پیش دریافت ها
• حساب های پرداختنی
• بهره جاری وام

بدهی های غیر جاری

بدهی های غیرجاری یا Non-Current Liabilities به بدهی هایی گفته می شود که سر رسید پرداختشان بیشتر از یکسال است. مانند:

• ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان
• وام

حقوق مالکان یا حقوق صاحبان سهام

در یک شرکت، حقوق صاحبان سهام برابر با ارزش کل شرکت پس از پرداخت تمامی بدهی‌های آن محاسبه می‌شود. هنگام تاسیس شرکت، حقوق مالکانه برابر با سرمایه‌گذاری اولیه در حساب سرمایه ثبت می‌شود و سهام‌داران برای پول و یا سرمایه‌ای که به شرکت می‌دهند، سهام دریافت می‌کنند. حقوق مالکانه با گذشت زمان و بستگی به سود و زیان شرکت می‌تواند افزایش یا کاهش یابد.

(لذا توجه داشته باشید که بدهی ها و حقوق صاحبان سهام در قسمت چپ ترازنامه قرار می گیرد.)

به طور مثال:

اگر شرکتی یک وام 10 میلیارد تومانی را از بانک دریافت کند رابطه اش در ترازنامه به این گونه خواهد بود:

در بخش حساب دارایی بخش موجودی نقد 10 میلیارد و در طرف دیگر معادله بدهی های بلند مدت 10 میلیارد که توازن در معادله بر قرار می شود.

ترازنامه را می توان به صورت عمودی هم تهیه نمود و اغلب ترازنامه های بورسی به این صورت نمایش داده می شود.

به عکس زیر ترازنامه بورسی شرکت پتروشیمی پالایش نفت تهران با نماد معاملاتی شتران توجه کنید.

اصطلاحات مرتبط با ترازنامه

سرمایه در گردش:

منظور از سرمایه در گردش یعنی  اگر شرکتی در مدارک افزایش سرمایه خود عنوان کند که هدف از افزایش سرمایه اصلاح سرمایه در گردش است، می توان اینگونه عنوان نمود که شرکت سعی دارد بدهی های خود را به طلبکاران تجاری تسویه کند ، می خواهد مشکل نقدینگی را برطرف کند یا مواد اولیه تهیه کند.

این عبارت با عنوان (فرمول سرمایه در گردش) شناخته می‌شود، که به صورت زیر تعریف می‌شود:

سرمایه در گردش= مجموع بدهی‌های جاری – دارایی‌های جاری

ساختار مالی

ساختار مالی به مجموع سمت چپ ترازنامه اشاره می کند. به عبارتی  مجموع بدهی های جاری، غیرجاری و حقوق مالکان یا به عبارتی حقوق صاحبان سهام، ساختار مالی گفته میشود.

ساختار سرمایه

اگر شرکتی در مدارک افزایش سرمایه خود عنوان کرده باشد که هدف از افزایش سرمایه اصلاح ساختار سرمایه می باشد می توان این گونه بیان کرد که هدف شرکت از افزایش سرمایه به منظور عدم توازن بین نسبت بدهی های بلند مدت و حقوق صاحبان سهام است که تصمیم دارد اصلاح کند یا تسهیلات بلند مدت یا زیان انباشه خود را تسویه نماید.

فرمول معادله حسابداری در ترازنامه

اصولا در ترازنامه شرکت ها یک معادله وجود دارد:

نتیجه گیری

شرکت ها منابعی را تامین می کنند تا برای رفع نیازهای خود مصرف نمایند. اگر بخواهیم متوجه شویم که شرکت از چه منابعی برای خود استفاده کرده است باید سمت چپ عملکرد را نگاهی بندازیم. منابعی که شرکت ها استفاده می کنند شامل بدهی ها( تسهیلات دریافتی، حساب پرداختنی و..) و حقوق صاحبان سهام (سرمایه، سود انباشته و…) می باشد. شرکت ها این منابع را در سرفصل های سمت راست ترازنامه (دارایی ها) ثبت می کنند(خرید دارایی ثابت، موجودی نقد و…)

بنابراین با مفهوم ترازنامه آشنا شدید که نه تنها در حسابداری کارا است بلکه در تمامی عرصه ها از جمله تحلیل اقتصاد کشورها، تحلیل بازارهای مالی و… مورد استفاده قرار می گیرد. تنها نکته مورد توجه این است که باید این علم را با تجربه و تمرین زیاد بدست آورید.