هزینه فرصت (Opportunity cost) چیست؟ فرمول و محاسبه آن

هزینه فرصت چیست؟ فرمول محاسبه آن

در زندگی روزمره انتخاب های گوناگونی پیش روی شما قرار میگیرد که با توجه به موقعیت های مختلف یکی از آن ها را انتخاب می کنید، همین موضوع در بازار های مالی نیز صدق میکند به گونه ای که اگر بخواهید در یک دارایی مانند دلار سرمایه گذاری کنید شاید از رشد بورس جا بمانید!

هزینه فرصت چیست؟

هزینه فرصت عبارت است از فرصت از دست رفته در انتخاب شما؛ به عنوان مثال زمانی که شما بین خرید سهام خودرو و ذوب سرمایه گذاری بر روی ذوب را انتخاب می کنید عملا فرصت سرمایه گذاری بر روی خودرو را از دست داده اید که این هزینه را هزینه فرصت از دست رفته یا به اختصار هزینه فرصت (Opportunity cost) مینامند.

می توان در زندگی روزمره هم به هزینه فرصت اشاره کرد و هزینه ها صرفا به هزینه های مالی ختم نمی شود، به طوری که برخی از انسان ها وقت خود را وقف استفاده از شبکه های مجازی، بازی کردن و… می کنند و خودشان را از اهداف بلند مدت خود دور می کنند که نتیجه ای حاصل نمی شود. چه بسا بهتر است که هزینه فرصت را چه در بخش مالی و چه در زندگی به نحو احسن انتخاب نماییم.

فرصت از دست رفته را چگونه محاسبه کنیم؟

با استناد به مثال بالا شما بازار سهام را انتخاب می کنید و سهام خودرو را خریداری می نمایید و 180% درصد سود کسب می کنید، اما دوست شما در بازار رمز ارزها، دوج کوین (Doge) را انتخاب می کند و 220% سود می کند، با توجه به افزایشی بودن دلار 60%درصد هم از دلار سود میبرد در مجموع دوست شما تقریبا 280%درصد سود کسب می کند و شما با تصمیم گیری اشتباه سود کمتری می کنید.

اما ممکن است دوست شما با انتخاب اشتباه ضرر متحمل سرمایه اش گردد، یعنی رمز ارز دوج کوین نابود گردد و دلار سیر نزولی را در پیش بگیرد و شما با نگهداری سهام و انتخاب درست 300% سود را در بازار سهام تجربه کنید.

بنابراین فرمول هزینه فرصت را این گونه می توان عنوان کرد:

تفاوت هزینه فرصت با هزینه برگشت ناپذیر چیست؟

در مثال بالا با مفهوم هزینه فرصت آشنا شدیم، حال در ادامه مقاله با هزینه‌ی برگشت ناپذیر و تفاوت آن با هزینه فرصت آشنا می شویم.

شما با سرمایه 50 میلیون تومانی خود سهام خودرو را خریداری کردید و 180% سود کسب کرده اید، سرمایه درگیر شده دیگر در دسترس شما قرار نخواهد گرفت مگر اینکه دست به فروش سهام خود بزنید که باید در قیمت خریداری شده یا در قیمت بالاتر سهام خود را معامله کنید.

هزینه‌ی فرصت یعنی با سرمایه 50 میلیون تومانی خود می توانستید در جای بهتر و فرصت معاملاتی بهتر سرمایه گذاری کنید و کسب سود کنید.

اما اگر سهام خودرو را در قیمتی پایین تر به فروش برسانید و متحمل ضرر گردید، میزان نقدینگی و سرمایه ای که از دست داده اید هیچ وقت بر نمیگردد و این هزینه را هزینه برگشت ناپذیر می نامند.

تفاوت میان هزینه فرصت و ریسک چیست؟

به میزان فاصله سود واقعی از سود مورد انتظار ریسک میگویند، همیشه معامله گران سود از قبل پیش بینی شده‌ را در نظر می گیرد اما ممکن است سرمایه مورد استفاده در معامله منجر به کاهش یا زیان شود.

زمانی که شما در یک معامله کم سود میکنید و یا زیان میبینید معمولا به سراغ هزینه فرصت یا هزینه برگشت ناپذیر رفته و خود را سرزنش میکنید.

در برآورد ریسک شما فقط با دارایی مورد نظر کار داشته و به دیگر دارایی ها نمیپردازید اما در هزینه فرصت  سرمایه گذاریتان را با دیگر فرصت های بازار مقایسه میکنید.

برخی از افراد بازار رمز ارزها را به دلیل سود های خوبی که نصیب سرمایه گذاران می کند انتخاب میکنند اما این را در نظر نمی گیرند که این سود های کلان ممکن است ضررهایی هم نصیبشان کند. بنابراین برخی از افراد ریسک سرمایه خود را کاهش داده و در صندوق های درآمد ثابت سرمایه گذاری می نمایند.

به منظور درک بهتر این مفهوم نظر شما را به یک مثال جلب می کنم:

به عنوان مثال اگر ریسک سرمایه گذاری در بازار رمز ارزها بالا و بازگشت سرمایه (ROI) آن برابر 30% درصد باشد و در مقابل ریسک سرمایه گذاری در صندوق های درآمد ثابت پایین و بازگشت سرمایه (ROI) %5 درصد باشد، به طبع همه افراد گزینه اول را انتخاب می کنند اما ریسک سرمایه گذاری و ضرر احتمالی به سرمایه خود را در نظر نمی گیرند و درگیر احساسات و هیجانات بازارشده و در نتیجه سرمایه خود را از دست می دهد.

آیا هزینه فرصت را می توان یک هزینه واقعی عنوان کرد؟

از نگاه برخی از کارشناسان هزینه فرصت در اقتصاد کشور یک هزینه حقیقی می باشد اما از دید برخی از کارشناسان هزینه فرصت در اظهارنامه مالی برخی از شرکت ها عنوان نمی شود در نتیجه اقتصاد دانان هزینه فرصت را هزینه واقعی عنوان نمی کنند که این به ضرر سرمایه گذاران است به طوری که می تواند در بلند مدت تاثیرات قابل توجهی بر دستاورد های معامله گران و شرکت ها داشته باشد.

هزینه صریح یا آشکار (Explicit Cost) چیست؟

هزینه های آشکار را میتوانید در صورت وضعیت عملکردی شرکت ها و جریان نقدینگی خارج شده به راحتی مشاهده کنید، در واقع هزینه های مستقیم ناشی از انجام یک فعالیت را هزینه آشکار (Explicit Cost) می نامند.

هزینه آشکار باعث می شود صورت وضعیت و عملکرد فرد و یا شرکت بالا رفته و روندی مثبتی را در عملکردشان به نمایش بگذارند، به طور مثال :

فردی برای شرکت 450 هزارتومان خریدی را انجام داده است، میزان هزینه خریدی که برای شرکت صورت گرفته است جزو هزینه های آشکار شرکت به حساب می آید.

هزینه ضمنی یا غیر آشکار (Implicit Cost) چیست؟

هزینه های ضمنی یا به اصطلاح غیر آشکار عبارتند از هزینه حقوق یا دستمزد افرادی که شغل آزاد دارند یا مالک یک شرکت و موسسه می باشند؛ که این دسته از هزینه ها اغلب در محاسبات شرکت ها و یا موسسات وارد نمی شوند. به عنوان مثال صاحب یک کارخانه حقوق فعالیت خود در کارخانه را در نظر نمیگیرد ، حقوق صاحب کارخانه یک هزینه ضمنی به حساب می آید.

نتیجه گیری

اکنون متوجه تاثیر هزینه فرصت در تمامی ابعاد زندگیتان شده اید؛ در نظر داشتن هزینه فرصت می تواند به شما کمک کند در زمینه های اقتصادی و غیر اقتصادی تصمیمات مهم و بهتری را اتخاذ نمایید.

همچنین مدیران باید به جهت عملکرد مثبت در شرکت و یا موسسات خود علاوه بر هزینه های آشکار، هزینه فرصت و هزینه های غیر آشکار را نیز در تصمیم گیری های خود مد نظر داشته باشند.