تجارت بین المللی ایران با کشور های دیگر چگونه است؟

تجارت بین المللی؛ راهی برای توسعه اقتصادی ایران

ایران کشوری در خاورمیانه است که از شمال با دریای خزر، از جنوب با خلیج فارس و چندین کشور از جمله عراق، ترکیه و افغانستان همسایه است. ایران به دلیل موقعیت استراتژیک خود در طول تاریخ نقش بسزایی در تجارت جهانی داشته است. ایران اقتصاد متنوعی دارد که به شدت به صنعت نفت و گاز خود وابسته است که بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی و صادرات کشور را تشکیل می دهد.

در سال های اخیر، ایران فعالانه به دنبال گسترش روابط تجاری بین المللی خود برای تقویت اقتصاد و کاهش اتکای خود به صادرات نفت بوده است. بنابراین نمی توان اهمیت تجارت بین المللی برای رشد اقتصادی ایران را نادیده گرفت. این مقاله استدلال می‌کند که تجارت بین‌المللی برای توسعه اقتصادی ایران حیاتی است و این کشور باید به دنبال فرصت‌های تجاری برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش وابستگی خود به صادرات نفت باشد.

پیشینه تاریخی تجارت ایران

تاریخ تجارت ایران با سایر کشورها به قرن ها قبل برمی گردد و این کشور به عنوان یک قطب استراتژیک در جاده ابریشم باستانی که اروپا و آسیا را به هم متصل می کرده، عمل می کرد. در دوران  گذشته ایران به مرکز تجارت، علم و هنر تبدیل شد و بازرگانانی از سراسر جهان به شهرهای آن سفر می کردند. ایران در قرن شانزدهم بازیگر مهمی در تجارت جهانی ابریشم بود و در قرن نوزدهم به صادرکننده قابل توجه فرش و منسوجات تبدیل شد.

در قرن بیستم، سیاست های تجاری بین المللی ایران به شدت تحت تأثیر رویدادهای سیاسی بود. در دهه 1950 میلادی، این کشور صنعت نفت خود را ملی کرد که منجر به تحریم کشورهای غربی شد که به شدت بر روابط تجاری ایران تأثیر گذاشت. پس از انقلاب اسلامی، سیاست‌های تجاری ایران درون‌نگرتر شد زیرا دولت جدید به دنبال کاهش وابستگی خود به قدرت‌های خارجی بود.

با این حال، ایران در سال های اخیر به طور فعال به دنبال گسترش مجدد روابط تجاری بین المللی خود بوده است. در سال 2015، ایران برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را با شش قدرت جهانی امضا کرد که در ازای اعمال محدودیت بر برنامه هسته ای ایران، تحریم های اقتصادی را لغو کرد. این توافق در را برای ایران باز کرد تا دوباره با اقتصاد جهانی تعامل کند و فرصت‌های تجارت بین‌المللی را دنبال کند.

ایران همچنین عضو چندین قرارداد تجاری بین المللی از جمله سازمان تجارت جهانی (WTO)، سازمان همکاری اقتصادی (ECO) و مشارکت راهبردی جامع جمهوری اسلامی ایران و چین است. این قراردادها چارچوبی را برای روابط تجاری ایران و سایر کشورها فراهم می‌کند و انتقال کالا و خدمات را در مرزها تسهیل می‌کند و موانع تجارت را کاهش می‌دهد.

وضعیت فعلی تجارت بین المللی ایران

تجارت بین المللی ایران به طور قابل توجهی تحت تأثیر تحریم های اقتصادی اعمال شده توسط ایالات متحده و سایر کشورهای غربی قرار گرفته است. با این حال، علیرغم این چالش ها، ایران توانسته است روابط تجاری خود را با چندین کشور به ویژه در خاورمیانه و آسیا حفظ کند.

بزرگترین شریک های تجاری ایران، چین، عراق، امارات متحده عربی، هند و ترکیه هستند. صادرات اولیه آن شامل فرآورده های نفتی، گاز طبیعی و پتروشیمی است که بیش از 90 درصد از کل صادرات کشور را تشکیل می دهد. سایر صادرات قابل توجه شامل مواد معدنی، میوه و خشکبار و فرش است.

از نظر واردات، شرکای اصلی تجاری ایران امارات متحده عربی، چین، ترکیه و هند هستند. ایران طیف گسترده ای از کالاها از جمله ماشین آلات، تجهیزات حمل و نقل، مواد شیمیایی و مواد غذایی را وارد می کند. وابستگی این کشور به واردات چالش مهمی برای اقتصاد این کشور بوده است، زیرا منجر به خروج قابل توجه ارز خارجی شده است.

تراز تجاری ایران در سال های اخیر منفی بوده و واردات بیش از صادرات بوده است. این امر منجر به خروج ارز قابل توجهی شده که ذخایر ارزی کشور را تحت فشار قرار داده است. در پاسخ، دولت ایران سیاست های متعددی را برای تقویت صادرات و کاهش واردات اعمال کرده است، مانند افزایش تعرفه بر برخی کالاهای وارداتی و ترویج صادرات غیرنفتی.

ذخایر ارزی ایران نیز تحت تاثیر تحریم های اقتصادی و نوسانات قیمت جهانی نفت قرار گرفته است. در سال‌های اخیر، ایران با افزایش ذخایر طلا و سایر ارزها مانند یورو و یوان چین، گام‌هایی برای تنوع بخشیدن به ذخایر ارزی خود برداشته است. با این حال، ذخایر ارزی کشور نسبتاً پایین است و این امر توانایی آن را برای سرمایه گذاری در زیرساخت ها و سایر پروژه های توسعه اقتصادی محدود کرده است.

تحریم ها و تاثیر آن بر تجارت بین المللی ایران

تحریم های اقتصادی تاثیر بسزایی بر تجارت و اقتصاد بین المللی ایران داشته است. از زمان انقلاب اسلامی در سال 1357، ایران با چندین دوره تحریم مواجه بوده است که شدیدترین آنها تحریم‌های آمریکا در سال‌های اخیر بوده است. این تحریم‌ها بخش نفت و گاز، سیستم بانکی و سایر صنایع کلیدی ایران را هدف قرار داده و توانایی این کشور را برای تجارت با اقتصاد جهانی محدود کرده است.

تاثیر تحریم ها بر اقتصاد ایران با کاهش دسترسی به منابع مالی و فناوری و کاهش صادرات و سرمایه گذاری خارجی قابل توجه بوده است. این امر منجر به کاهش رشد اقتصادی، تورم بالا و تضعیف ارز شده است.

ایران در پاسخ به این چالش ها به دنبال تنوع بخشیدن به روابط تجاری خود و کاهش وابستگی خود به کشورهای غربی بوده است. این کشور به دنبال گسترش روابط تجاری خود با سایر کشورها مانند چین، روسیه و ترکیه بوده و چندین توافق نامه برای افزایش همکاری در زمینه هایی مانند تجارت، سرمایه گذاری و زیرساخت ها امضا کرده است.

ایران همچنین بر افزایش صادرات غیرنفتی خود، ارتقای صنایعی مانند کشاورزی، گردشگری و فناوری تمرکز کرده است. دولت سیاست هایی را برای حمایت از این بخش ها اجرا کرده است، مانند ایجاد مشوق برای صادرکنندگان و سرمایه گذاری در زیرساخت ها برای بهبود حمل و نقل و لجستیک.

علاوه بر این، ایران به دنبال توسعه صنایع داخلی خود و کاهش اتکای خود به کالاهای وارداتی بوده است. دولت اقداماتی را برای ارتقای تولید داخلی اجرا کرده است، مانند افزایش تعرفه کالاهای وارداتی و اعطای یارانه به مشاغل محلی.

علیرغم این تلاش ها، تحریم ها همچنان توانایی ایران را برای مشارکت در تجارت بین المللی محدود می کند و این کشور با چالش های قابل توجهی در تنوع بخشیدن به اقتصاد خود مواجه است. با این حال، دولت ایران همچنان متعهد به گسترش روابط تجاری و توسعه صنایع داخلی خود است که می تواند به کاهش تاثیر تحریم ها و حمایت از رشد اقتصادی بلندمدت کمک کند.

نتیجه گیری

موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی ایران، تجارت بین‌المللی را به یکی از اجزای حیاتی اقتصاد آن تبدیل کرده است. علیرغم مواجهه با تحریم‌های اقتصادی متعدد طی سال‌ها، ایران روابط تجاری خود را با چندین کشور حفظ کرده و فعالانه به دنبال گسترش مشارکت تجاری خود به‌ویژه با کشورهای آسیایی است.

با این حال، وابستگی ایران به بخش نفت و گاز و سطوح بالای واردات چالش‌های مهمی برای اقتصاد این کشور ایجاد می‌کند و این کشور برای تنوع بخشیدن به روابط تجاری خود و تقویت صادرات غیرنفتی تلاش کرده است. در حالی که تحریم ها همچنان بر اقتصاد ایران تأثیر می گذارد، تلاش های این کشور برای توسعه صنایع داخلی و گسترش روابط تجاری خود امیدی برای رشد و ثبات اقتصادی بلندمدت دارد.امید است تا در آینده با رفع تحریم های کشورهای بزرگ،کشورمان ایران به رونق اقتصادی بیشتری دست پیدا کند.