بورس کالا چیست؟ (نحوه خرید و فروش در بورس کالا)

بازار بورس کالا

بازار سرمایه به چهار دسته بازار بورس، فرابورس، کالا و انرژی تقسیم بندی می شود. بازار بورس کالا، بازاری است که در آن کالاهای تولیدی اغلب خام، در آن معامله می شوند. خریدار و فروشنده می توانند با نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار بر قیمت تعهد تامین مالی عرضه کننده و متقاضی، با اطمینان خاطر بیشتری اقدام به خرید و فروش کنند.

با در هم آمیختن بورس فلزات و کشاورزی پس از پذیره نویسی اولین معاملات ، متعلق به سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران بود که در سال 1382 اقدام به اولین معامله کالا در بازار بورس ایران کردند.

تولید کنندگان و بازرگانان مواد اولیه

تولید کنندگان قادر هستند با استفاده از ابزار های داد و ستد در بورس، در برابر نوسانات قیمتی ایمن شوند. از این رو بازرگانان می توانند با اطمینان خاطر بیشتری از قیمت های آتی برای صادرات و واردات محصولات مورد نظرشان تصمیم گیری نمایند.

مصرف کنندگان

بورس کالا مکان مطمئنی در جهت خرید مواد اولیه و دریافت اطلاعات موثق در مورد روند قیمت‌ کالاها میباشد .

مهم ترین اهداف بورس کالا

پیدا کردن قیمت کالا ها به صورت رقابتی

• کاهش نوسانات آسیب رسان بازار و امکان انتقال ریسک

• بکارگیری ابزارهای مناسب در معاملات نقدی و آتی کالا

• ایجاد بازاری هماهنگ و قانونمند در جهت آسان کردن داد و ستد نقدی و آتی کالا

• حذف واسطه گری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار

• تنظیم بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی، کشاورزی، انرژی و پتروشیمی

زمینه های فعالیت بورس کالا

1. معاملات مشتقه

2. محصولات کشاورزی

3. کالاهای بازار فرعی

4. محصولات صنعتی و معدنی

5. محصولات شیمیایی و پتروشیمی

و جدیدا عرضه خودرو سواری

محصولات صنعتی و معدنی را می توان  درچند گروه اصلی طبقه بندی کرد، شامل:

“گروه سرب

“گروه روی

“گروه فولاد

“گروه مس

“گروه آلومینیوم

“گروه فلزات گران بها

“گروه صنعتی و معدنی

توجه داشته باشید که هر کدام از این طبقات شامل چندین زیر گروه می باشد که در مجموع کالاهای پذیرش شده در این بخش 24 زیر گروه اصلی و 151 زیر گروه فرعی می باشد.

محصولات گروه شیمیایی به دو گروه اصلی طبقه بندی می شوند:

گروه پتروشیمی

گروه فرآورده های نفتی

کالاهای فرعی شامل 9 شاخه اصلی می باشد:

1. ضایعات و مستعل

2. کشاورزی

3. مواد معدنی

4. صنعتی

5. شیمیایی

6. پلیمر

7. فلزی

8. در بخش کشاورزی شامل یک بخش و 21 زیر گروه و 76 زیر گروه فرعی است.

9. در بخش مشتقه نیز معاملات سکه بهار آزادی، زعفران، پسته و زیره سبز صورت می گیرد.

انواع قرار دادها در بورس کالای ایران

خرید و فروش در بورس کالا در قالب استاندارهایی صورت می گیرد:

قرار داد نقدی: در این معامله نوع پرداختی ها و تحویل کالا در زمان معامله انجام می شود.

قرار داد نسیه: در این معامله کالا در هنگام معامله تحویل داده می شود اما بهای آن در سررسید پرداخت می شود.

قرار داد سلف: در این قرارداد ها براساس بهای آن هنگام معامله و تحویل کالا در زمان معینی در آینده صورت می گیرد.

گواهی سپرده کالایی:بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار، گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که موید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استاندار است که توسط انبارهای مورد تائید بورس صادر می گردد.

قرارداد اختیار معامله: قراردادی است که یک طرف معامله، حق خرید یا فروش معامله کالایی از طرف دیگر خریداری می کنند. به طور کلی به دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم بندی می شود. در هر دو نوع قرار داد دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می شوند.

صندوق های کالایی: صندوق های قابل معامله(ETC) از ابزارهای مالی نوین است که به سرمایه گذاران این امکان را می دهد که به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه های حمل و نقل، انبار داری و خسارت های احتمالی آن، اوراق این صندوق ها را خریداری نمایند. یکی از پارامتر های مثبت خرید این اوراق، سرمایه گذار در اصل داشتن مالکیت کالای مورد نظر، مسئولیت نگهداری از آن کالا را بر عهده ندارد.

قرار دادهای سلف استاندار: قرار دادی است که بر اساس آن عرضه کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرار داد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم نماید.خریدار می تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را طی قرار داد سلف موازی استاندارد موضوع مواد2و3دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد،به فروش رساند.قرار دادمذکور نیز در این دستورالعمل به اختصار قرار داد سلف استاندارد نامیده می شود.

قرارداد آتی: در این قرار داد فروشنده متعهد می شود در سررسید معین، مقداری از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرار داد متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرار داد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند.

اتاق پایاپای با وکالتی که از طرف آنان دارد می تواند متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین را به هر یک از طرفین پرداخت کند در نتیجه در سررسید، بهای کالا تسویه می شود.

شرایط قرار دادهای قابل معامله در بورس کالا

با انعقاد هر کدام از قرار دادها موارد زیر باید تعیین شود:

• واحد پول

• تاریخ تحویل

• انبار یا محل تحویل

• زمان معامله(روز کاری)

• استاندارد و ابعاد کالا

• استاندارد تحویل و نوع بسته بندی

• واحد اندازه گیری کالای مورد معامله

• مشخصات کالا و نوع قرار داد مورد معامله

• مقدار کالای مورد معامله

 مراحل ورود به بورس کالا

دریافت کد بورس کالا: ابتدا برای فعالیت در بازار باید کد معاملاتی دریافت کنید، این کد با کد بورسی متفاوت است. این مرحله فقط یک بار انجام می گیرد و ضرورت دارد هر خریداری در بورس کالا، از طریق کارگزاری خود اقدام به دریافت کد بورس کالا نماید.

مراحل خرید

تکمیل فرم در خواست خرید

برای هر بار خرید لازم است فرم سفارش خرید کالا را به وسیله خریدار تکمیل گردد. در این فرم خریدار، مشخصات دقیق کالای مورد نیاز خود را به همراه نام تولیده کننده کالا، حداکثر قیمت خرید و… را مشخص می کند.

بررسی امکان خرید

کارگزار خریدار این امکان را دارد کالای مورد در خواست را بررسی نموده و در صورت ضرورت با تولید کننده در مورد عرضه کالا مشورت کند.

واریز پیش پرداخت

در صورت تهیه کالا، موضوع به اطلاع خریدار می رسد و ضروری است که خریدار 10% از ارزش تقریبی کالای مورد سفارش خود را به عنوان تضمین خرید کالا به حساب کارگزار واریز نماید.

توجه داشته باشید که کالاهایی که در رینگ صادراتی فروخته می شوند مبلغ تضمین خرید 5% ارزش کل کالای مورد سفارش است.

خرید کالا

کارگزار در زمان عرضه کالا، طبق درخواست خریدار با سایر کارگزاران رقابت نموده و در صورت عرضه کافی به قیمت مناسب ، کالا را خریداری می نماید.

ارسال اطلاعیه خرید

پس از خرید کالا، اطلاعیه خرید کالا به وسیله کارگزار تنظیم شده و برای خریدار ارسال می گردد. در این اطلاعیه جزئیات خرید و قیمت به همراه دستمزد کارگزاری، عوارض بورس و عوارض قانونی درج می شود.

واریز مابقی وجه

خریدار موظف است تا ساعت 10 روز سوم کاری مابقی کل مبلغ خریداری شده را بر اساس اطلاعیه به حساب های بورس مندرج در اطلاعیه خرید واریز نموده و فیش بانکی را به کارگزاری ارسال نماید ضمنا ضروری است که نام واریز کننده وجه کالا حتما با نام خریدار یکسان باشد.

تسویه حساب با پایاپای

پس از واریز مابقی وجه کالا از طرف خریدار، کارگزار خریدار اقدام به تسویه حساب با اتاق پایاپای نموده و مدارک تسویه کالا را تکمیل کرده و آن ها را به کارگزار فروشنده تحویل می نماید.

تعیین پیمانکار حمل بار

در این قسمت باید پیمانکار حمل بار و آدرس تخلیه به وسیله خریدار مشخص شده باشد.

پیگیری دریافت ثبت سفارش از فروشنده

کارگزار خریدار موظف است پیگیری لازم در جهت ثبت سفارش و تائیدیه سفارش را از کارگزار فروشنده دریافت کند.

دریافت حواله

تولید کننده حواله فروش را صادر کرده و از طریق کارگزاری، خریدار از صدور حواله اطلاع پیدا می کند.

پیگیری خریدار برای حمل کالا

پس از برقراری ارتباط با فروشنده، هماهنگی های لازم را با پیمانکار حمل کالا انجام می دهد تا کالا را تحویل بگیرد.

پیگیری خریدار در خرید های سلف

در خریدهای سلف، خریدار یک هفته قبل از موعد تحویل کالا، با فروشنده ارتباط برقرار نموده و پیمانکار حمل کالا را تعیین می نماید.

معایب و مزایا معامله در بورس کالا

شفافیت: معاملاتی که به ظاهر معامله هستند اما در واقعیت امر در این بازار جایی ندارد و معاملات تحت نظارت مقام های ناظر یعنی دولت و سهامداران هستند.

جبران خسارت:خریدار و فروشنده در صورت عدم تعهد خود، مسئول جبران خسارت هستند. جبران خسارت در تحویل کالا یا در تسویه کالا از محل خریدار یا کارگزاران انجام می گیرد که از طریق اتاق پایاپای انجام می شود.

معافیت مالیاتی: در ماده 6 قانون توسعه ابزارهای جدید، معادل 10 درصد از مالیات درآمد حاصل از فروش کالاهایی است که در بورس کالا پذیرفته شده اند ، از مالیات معاف هستند.

نرخ عادلانه: از مزیت های دیگر بورس کالا، انجام معامله در آن و کشف نرخ است. در بورس کالا کشف نرخ بر اساس عرضه و تقاضا صورت می گیرد. بنابراین کشف قیمت عادلانه و شفاف است.

ایجاد اطمینان در بین طرفین: کالای مورد معامله در بورس، تحت نظارت است و پرداخت وجه نیز به صورت سازمان یافته انجام می شود.

بیان وضعیت اقتصادی کشور:بر اساس قیمت های مورد معامله می توان روند اقتصادی کشور را مشاهده و بر اساس آن تصمیم گرفت.

تامین مالی: بانک ها بر اساس اسناد صادره توسط کارگزاری ها بر پایه انجام معامله در بورس با سهولت بیشتری وام به خریدار اعطا می کنند زیرا از صحت معامله اطمینان دارند.

انجام معامله مکانیزه: با انجام معاملات در بازار پا به عرصه پیشرفت می گذاریم و از بازار سنتی دور می شویم.

معرفی عرضه کننده بدون نیاز به تبلیغ: مزیت دیگر معامله یا عرضه از طریق بورس کالا معرفی عرضه کننده به تعداد زیادی خریدار داخلی و خارجی است که این عمل در حالت عادی احتیاج به تبلیغات گسترده دارد.

محدودیت بورس کالا

• 1.حجم خرید از میزان مشخص نباید کمتر باشد.

• 2.این بازار برای افرادی که به دنبال فرار مالیاتی هستند مناسب نیست.

• 3.برخی از کالاها در بورس کالا به صورت سبد عرضه می شود و امکان انتخاب برای خریدار وجود ندارد.

• 4.عرضه ها به صورت دائم انجام می شود و در صورت وقفه،عرضه کننده از بورس کالا اخراج می شود.

نتیجه گیری

با توجه به اینکه اکثر کالاهای مصرفی را می توان در بازار بورس کالا معامله کرد، این بازار بسیار پیشرفت کرده و زمینه مناسبی برای افرادی می باشد که نیازمند کالاهای خاص از جمله مواد خام می باشند.

همچنین امروزه با عرضه خودروی سواری در بازار بورس کالا، اختلاف قیمتی بین بازار آزاد و کارخانه روز به روز در حال کاهش می باشد و دست دلالان از این عرصه دور می باشد.

بازار بورس کالا به ما کمک می کند تا از قیمت دقیق کالاهای مختلف اطلاع داشته باشیم.

همچنین شما عزیزان می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره معامله در بورس کالا با مشاورین مربوطه آکادمی مالی سودانه ارتباط برقرار کنید.