بازار ثانویه چیست؟

بازار ثانویه چیست؟

بازارهای مالی متشکل از بازار اولیه و ثانویه می باشند . در بازار اولیه ، اوراق برای اولین بار توسط شرکت صاحب اوراق و بوسیله بانک نماینده شرکت ، عرضه شده و سود حاصل از فروش اوراق مستقیما به شرکت مذکور تزریق می شود . پس از عرضه اولیه اوراق در بازار اولیه و اتمام پذیره نویسی ، ادامه معاملات اوراق در بازار ثانویه شکل می گیرد .

در این بازار معاملات بین سرمایه گذاران و نه بین شرکت و سرمایه گذاران و از طریق کارگزاری ها صورت می گیرد و سود حاصل از آن مربوط به سرمایه گذارانی است که مالک بخشی از سهام شرکت بوده اند و آن را از قبل خریداری کرده اند . وجود بازارهای ثانویه برای معاملات مجدد سهام و افزایش قابلیت نقدشوندگی سهام عرضه شده در بازار اولیه ، ضروری است .

شرکت های بازرگانی و اقتصادی برای تامین نیاز های مالی خود و تامین هزینه های موجود برای فعالیت های اقتصادی و طرح های توسعه خود ، نیاز به سرمایه گذاری دارند . همچنین دولت ها برای ارائه خدمات و کالاها برای مشتریان ، نیاز به دریافت وام دارند که بازارهای مالی ، بستری مناسب جهت تامین سرمایه مورد نیاز شرکت های بازرگانی و وام های مورد نظر دولت را فراهم می کنند و مکانی مناسب برای سرمایه گذاری و روانه شدن پول به سمت کسانی که توان استفاده کارآمد از پول دارند ، را به وجود می آورد .

این بازارهای مالی به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می شوند . اما تفاوت آن ها چیست ؟ هر کدام چه ویژگی ها و چه مشخصه هایی دارند ؟ این ها سوالاتی است که در ادامه به پاسخ آن ها می رسیم .

بازار اولیه ( primary market ) چیست ؟

بازار اولیه مکانی است که سهام یک شرکت یا یک واحد اقتصادی برای اولین بار عرضه شده و به فروش می رسد که منجر به تامین منابع مالی شرکت ها می شود . در واقع شرکت ها با توزیع سهام خود در قالب عرضه عمومی اولیه ( IPO ) و پذیره نویسی توسط سرمایه گذاران ، سهام خود را به سرمایه گذاران فروخته و بخشی از منابع مالی مورد نیاز خود را از این راه ، بدست می آورد .

در بازار اولیه ، فروشنده سهام ، همان ناشر سهام یعنی همان شرکت های اقتصادی و بازرگانی می باشند و سرمایه گذاران ، سهام را مستقیما از خود شرکت و از طریق بانک نماینده شرکت یا سایر موسسات مجاز خریداری می کنند و سود حاصل از آن مستقیما به شرکت تزریق می شود . البته اینگونه سرمایه گذاری ها نیازمند سرمایه ای بزرگ می باشد ، چرا که هزینه های سرمایه گذاری در بازار اولیه سنگین می باشد .

در صورتی که سرمایه گذاران بخواهند سهام خود را به فروش برسانند و سرمایه خود را نقد کنند ، نیاز به بازار های ثانویه می باشد . در واقع بازار های اولیه بدون حضور بازارهای ثانویه ، نمی توانند فعالیت کنند .

مزایای بازار اولیه

• فروش اوراق بهادار مستقیما توسط شرکتی که سهام را عرضه کرده است صورت می گیرد .

• موجب رشد و توسعه شرکت می شود .

• بستری مناسب برای پس انداز سرمایه ی سرمایه گذاران بوجود می آورد .

• موجب کسب سرمایه برای فعالیت های اقتصادی و طرح های توسعه شرکت ها می شود .

• دولت می تواند از طریق فروش اوراق در بازار ، بخشی از بودجه خود را تامین کند .

• موجب کنترل نقدینگی بیش از حد در چرخه اقتصاد می شود .

• به سرمایه گذاری مستقیم خارجی کمک می کند .

اما بازار اولیه در کنار مزایایی که برای شرکت ها و سرمایه گذاران به ارمغان می آورد همراه با معایب نیز میباشد.

معایب بازار اولیه

• پروژه های تحقیقاتی اولیه همراه با هزینه های فراوان است .

• تحقیقات اولیه نیازمند بررسی های عمیق و زمان زیادی می باشد .

بازار ثانویه ( secondary market )

پس از اینکه عرضه اولیه سهام در بازار اولیه به اتمام رسید ، برای ادامه معاملات آن ها بازار ثانویه شکل می گیرد . بازار ثانویه به منظور امکان مبادله مجدد و افزایش قابلیت نقدشوندگی اوراق عرضه شده در بازار اولیه شکل می گیرد . در این بازار سرمایه گذاران می توانند با بررسی های مجدد ، در صورت تمایل تعداد سهام خود را افزایش یا کاهش بدهند ، یا سهام شرکت های دیگر را خریداری کنند .

همچنین در صورتی که سرمایه گذاران تمایل به فروش سهام خود داشته باشند ، بازارهای ثانویه این امکان را برای سرمایه گذاران بوجود می آورد تا بتوانند در هر زمان که خواستند ، سرمایه خود را نقد کنند . در این بازار معاملات بین سرمایه گذاران انجام می شوند و اگر کسی قصد خرید سهام را داشته باشد ، سهام مورد نظر خود را از دیگر سرمایه گذاران دریافت می کند نه از خود شرکت .

بنابراین ، با وجود بازار ثانویه ، شرکت ها ترسی از فرا رسیدن سررسید قرارداد ندارند . چرا که به لطف حضور بازار ثانویه اگر سرمایه گذاری پس از پایان سررسید ، یا قبل از موعد آن اقدام به فروش سهام خود کرده و بخواهد اصل سرمایه اش را دریافت کند و از بازار خارج شود ، دیگر فشاری به شرکت ها جهت دریافت کل پول خود وارد نمی کند چرا که آن ها را در بازار ثانویه و به دیگر سرمایه گذاران می فروشد .

به طور کلی میتوان گفت که تمامی معاملات در بازار ثانویه بین سرمایه گذاران انجام می شود ، یعنی اگر کسی قصد خرید و یا فروش سهام را داشته باشد ، این معامله را با شرکت صادر کننده سهام انجام نمیدهد بلکه آن را با سرمایه گذاری که قبلا مالک سهام شرکت بوده است ، داد و ستد می کند . حجم معاملات در بازار ثانویه بیشتر است و این بازار برای شرکت های اهمیت زیادی دارد . چرا که می توانند روی معاملات نظارت داشته و به تصمیمات مدیریتی خود جهت دهند .

نکته

پذیره نویسی و عرضه اولیه شرکت ها در بازار بورس متفاوت است . پذیره نویسی برای شرکت هایی صورت می گیرد که هنوز تاسیس نشده اند و اقدام به سرمایه دارند . سرمایه گذاران با انجام پذیره نویسی متعهد می شوند تا بخشی از سرمایه اولیه مورد نیاز شرکت تازه تاسیس را تامین کنند . اما یک سری از شرکت ها هستند که سال هاست فعالیت خود را آغاز کرده و پیشرفت های فراوانی هم داشته اند ، اما به دلیل جذب منابع مالی بیشتر تصمیم می گیرند تا وارد بورس شوند . این شرکت ها پس از وارد شدن به بازار بورس ، سهام خود را تحت قالب عرضه اولیه ، به فروش می رسانند .

بازار ثانویه چه ویژگی هایی دارد ؟

• به دلیل حجم بالای معامله هزینه معاملات کمتر است .

• همراه با افزایش نقدینگی برای سرمایه گذاران می باشد .

• جایگزینی برای پس انداز می باشد .

• در این بازار ، هر گونه اخبار یا تحولات جدید ، روی قیمت سهام منعکس می شود .

• عرضه و تقاضای موجود روی سهام ، موجب کشف قیمت می شود .

• از آنجایی که بازار ثانویه منبع اصلی تامین نقدینگی سرمایه گذاران و شرکت ها می باشد ، با قوانین سفت و سختی از جانب نهاد های نظارتی کنترل می شود تا ایمنی سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران را فراهم کند.

بازار ثانویه چه اهمیتی دارد ؟

• از آن جایی که اقتصاد یک کشور تا حد زیادی مربوط به تولیدات آن کشور است و بسیاری از شرکت های تولیدی و بازرگانی در بازار بورس فعال هستند ، تغییرات ( رونق یا رکود ) این بازار می تواند شاخص خوبی برای تعیین وضعیت اقتصای یک شرکت باشد .

• این بازار نقدینگی را برای سرمایه گذاران تضمین می کند ، چرا که آنها می توانند در هر زمان نسبت به نقد کردن سرمایه خود اقدام کنند .

• این بازار بستر مناسبی را برای سرمایه گذاری جهت سرمایه گذاری پول راکد خود و حفظ سرمایه در برابر تورم بوجود می آورد .

• این بازار کمک می کند تا شرکت بر ادراک عمومی ، کنترل و نظارت داشته باشد .

قیمت گذاری در بازار ثانویه به چه شکل است ؟

در بازار اولیه قیمت سهام بر اساس بررسی ها و قیمت اسمی آن تعیین می گردد . اما سازوکار کشف قیمت در بازار ثانویه بر اساس عرضه و تقاضا می باشد . برای مثال اگر به دنبال یک خبر مهم یا هر اتفاق تاثیر گذار در یک شرکت بورسی ( برای مثال کشف واکسن کرونا توسط یک شرکت داروسازی ) این تفکر بین سهامداران بوجود آید که این سهم ، یک سهم رو به رشد است ، در این صورت تقاضا بر روی سهام افزایش یافته و قیمت آن رشد می کند . یا بالعکس اگر اتفاقی رخ دهد که نشان دهنده این باشد که ارزش سهام رو به افول است ( برای مثال ، افزایش قیمت مواد اولیه شرکت پتروشیمی ) در این صورت عرضه سهام زیاد شده و قیمت آن افت می کند .

بازار اولیه و ثانویه چه تفاوت هایی با هم دارند ؟

• شرکت ها پی از پذیره نویسی می توانند سهام خود را در بازار اولیه به فروش برسانند ، اما پس از آن ، سهامشان در بازار ثانویه معامله می شود .

• در بازار اولیه ، درآمدی که از فروش سهام حاصل می شود ، به همان شرکتی که اوراق را منتشر کرده است تعلق می گیرد اما در بازار ثانویه ، این درآمد متعلق به سرمایه گذاری است که سهام را فروخته است .

• معمولا سهامداران خرد در بازار اولیه معامله نمی کنند ، چرا که شرکت ها سهام خود را به طور عمده به فروش می رسانند و خرید آن نیازمند سرمایه زیادی می باشد اما در بازار ثانویه سهامداران می توانند هر تعداد سهام که مدنظرشان است را خرید و فروش کنند .

• در بازار اولیه فروش توسط بانک سرمایه گذاری و در بازار ثانویه معاملات توسط شرکت کارگزار صورت می گیرد.

• در بازار اولیه سرمایه گذاران سهام را مستقیما از خود شرکت خریداری می کنند اما در بازار ثانویه ، معاملات بین سرمایه گذاران انجام می شود نه بین سرمایه گذار و شرکت ها .

• در بازار اولیه شرکت ها ، سهام خود را از طریق عرضه عمومی به فروش می رسانند اما در بازار ثانویه ، سهامی که از قبل در بازار اولیه عرضه شده است ، خرید و فروش می شود .

• در بازار اولیه قیمت با توجه به قیمت اسمی تعیین می شود و دچار نوسانات و هیجانات نمی شود ، اما در بازار ثانویه ، قیمت بر اساس عرضه و تقاضا مدام در حال نوسان می باشد .

انواع بازار های ثانویه

•  اول : بازاری که معاملات سهام شرکت های بورسی که در بورس انجام می شود .

•  دوم : مربوط به معاملات سهام شرکت های غیر بورسی که در فرابورس انجام می شود .

•  سوم : معاملات شرکت های بورسی در فرابورس که مربوط به این بازار است .

•  چهارم : بازاری است که بدون معامله گر و کارگزار ، توسط شبکه های التکرونیکی کار می کند که مربوط به معاملات خصوصی است و بین سرمایه گذاران نهادی و عادی شکل می گیرد . معمولا نهادهای مربوطه ، معاملات بلوکی خود را که معاملات سنگینی هستند ، به منظور جلوگیری از هزینه های کارگزاری ، در این بازار انجام می دهند .

نتیجه گیری

بازار های اولیه و ثانویه مکمل یک دیگر هستند و هر کدام بدون حضور دیگری امکان فعالیت ندارند . در واقع بازار اولیه محل تولید سهام و بازار ثانویه محل معامله سهام بین سرمایه گذاران می باشد . آگاهی از نحوه عملکرد بازار های اولیه و ثانویه ، نکته مهمی در درک معاملات سهام ، اوراق قرضه و اوراق بهادار است . بدون آن ها رهگیری بازار سرمایه بسیار دشوارتر خواهد بود و سودآوری این بازارها به مراتب کمتر خواهد شد .