اوراق قرضه چیست؟ چه تفاوتی با اوراق مشارکت دارد؟

اوراق قرضه راهی مناسب برای سرمایه گذاری

اوراق قرضه یا بدهی‌نامه‌ها، یکی از پرمعامله‌ترین ابزارهای مالی در جهان هستند. در واقع وام هایی هستند که سرمایه‌گذار به یک سازمان یا دولت اعطا می‌کند و در مقابل پرداخت سودهای منظم و بازپرداخت سرمایه اولیه در پایان مدت، به سرمایه‌گذار می‌گردد. در این مقاله به بررسی اوراق قرضه، تاریخچه آنها و اهمیت آنها در بازار مالی می‌پردازیم.

تعریف اوراق قرضه

اوراق قرضه در واقع یک توافق نامه تسهیلات بانکی یا قرضی بین یک سرمایه‌گذار و یک وام‌گیرنده هستند. وام‌گیرنده می‌تواند یک شرکت، یک دولت یا یک شهرداری باشد. در مقابل وام، وام‌گیرنده موافقت می‌کند که به مدت مشخصی به سرمایه‌گذار نرخ سود مشخصی (که به عنوان نرخ بهره شناخته می‌شود) به طور معمول سالانه یا نیم‌ساله پرداخت کند. در پایان مدت این اوراق، وام‌گیرنده مبلغ اصلی اوراق را به سرمایه‌گذار بازپرداخت می‌کند.

تاریخچه مختصری درباره اوراق قرضه

اوراق قرضه قرن ها است که وجود دارد و قدیمی‌ترین نمونه شناخته شده به دوران جمهوری هلند در دهه 1600 برمی‌گردد. در آن زمان، دولت این اوراق را به منظور تأمین منابع مالی برای جنگ‌ها و سایر پروژه‌های عمومی صادر می‌کرد. در طول زمان، استفاده از این اوراق گسترده‌تر شد و امروزه این اوراق یکی از اجزای اساسی سیستم مالی جهانی هستند. همچنین، در برخی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ مالی، مانند فروش ایالات متحده آمریکا اوراق قرضه جنگی در دوران جنگ جهانی دوم، نقش مهمی ایفا کرده‌اند.

اوراق قرضه در ایران

در ایران، ممنوعیت ربا یا اصل ربا، در قوانین و اصول اسلامی ریشه دار است و به تمام معاملات مالی، از جمله اوراق قرضه، اعمال می‌شود. به همین دلیل، دولت ایران تدابیری را برای اطمینان از رعایت اصول مالیات اسلامی در این اوراق صادر کرده است.

یکی از اصول اساسی مالیات اسلامی، ممنوعیت از تحمیل سود بهره در وام است. به جای این، مالیات اسلامی بر پایه توافق‌های تقسیم سود و سایر ساختارهایی که منافع قرض دهندگان و وام گیرندگان را هماهنگ می‌کند، استوار است. این اصل همچنین برای این دارایی صادر شده در ایران قابل اعمال است. به عبارتی، این اوراق صادر شده در ایران به صورت سنتی به این معنی بهره نمی‌پردازند، بلکه با توجه به توافقات تقسیم سود، بازده ثابتی را به ارمغان می‌آورند.

یکی از دیگر اصول مالیات اسلامی، ممنوعیت از عدم قطعیت و گمراهی در قراردادها است. به این معنی که قراردادها باید روشن و بی‌ابهام باشند و هیچ شرایط و شرایط پنهانی نداشته باشند. اوراق قرضه صادر شده در ایران نیز با این اصل سازگار هستند و شرایط و مقررات واضحی دارند که به سرمایه‌گذاران اعلام می‌شوند.

برای تأمین رعایت اصول مالیات اسلامی، دولت ایران سازمان بورس و اوراق بهادار (SEO) را تأسیس کرده است. این سازمان مسئول نظارت بر صدور و معاملات اوراق قرضه در ایران است و با علمای اسلامی به خوبی همکاری می‌کند تا اطمینان حاصل شود که این اوراق صادر شده در این کشور با اصول مالیات اسلامی سازگار هستند.

علاوه بر رعایت اصول مالیات اسلامی، این اوراق صادر شده در ایران نیز مطابق با قوانین و مقررات کشور هستند. این شامل الزامات افشای اطلاعات، استانداردهای گزارشدهی و سایر تدابیری است که برای محافظت از سرمایه‌گذاران و ترویج شفافیت در بازارهای مالی طراحی شده‌اند.

کلیتاً، ممنوعیت ربا و اصول مالیات اسلامی بر صدور و معاملات اوراق قرضه در ایران تأثیر قابل توجهی دارند. این ممکن است باعث بروز تفاوت‌هایی نسبت به ساختارهای سنتی اوراق قرضه شود، اما همچنین گزینه سرمایه‌گذاری جایگزینی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد که با ارزش‌ها و اصول مالیاتی اسلامی همخوانی دارد.

تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت در ایران

اوراق قرضه و اوراق مشارکت هر دو نوع ابزار سرمایه‌گذاری در ایران هستند، اما در ساختار زیرین و نحوه تولید بازدهی تفاوت دارند.

این اوراق در واقع ابزار بدهی هستند که توسط دولت یا شرکت‌ها برای جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران صادر می‌شوند. وقتی یک سرمایه‌گذار اوراق قرضه را خریداری می‌کند، در واقع به صورت موقت پول خود را به صادرکننده وام می‌دهد و صادرکننده وعده می‌دهد که سرمایه اصلی به همراه نرخ ثابتی از سود در یک تاریخ آینده مشخصی پرداخت خواهد شد. اوراق قرضه معمولا در بورس‌های اوراق بهادار معامله می‌شوند و قیمت آن‌ها بر اساس شرایط بازاری مانند نرخ بهره و اعتبار سازنده تغییر می‌کند.

در مقابل، اوراق مشارکت یک شکل از سرمایه‌گذاری حقوقی هستند که در آن سرمایه‌گذاران شریک در یک پروژه تجاری با صادرکننده می‌شوند. به جای دریافت نرخ ثابت بهره، سرمایه‌گذاران اوراق مشارکت سهامی از سودهای حاصل از فعالیت تجاری به اندازه حصصشان در این پروژه دریافت می‌کنند. اوراق مشارکت می‌توانند توسط شرکت‌ها یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری صادر شوند و ارزش آن‌ها بر اساس عملکرد پروژه زیرین تعیین می‌شود.

یکی از تفاوت‌های بین اوراق قرضه و اوراق مشارکت، سطح نقدینگی آن‌هاست. اوراق قرضه به طور کلی نسبت به اوراق مشارکت بیشتر نقدینگی دارند، زیرا در بورس معامله می‌شوند و به راحتی می‌توان آن‌ها را خرید و فروش کرد. از سوی دیگر، اوراق مشارکت به طور معمول برای دوره‌های زمانی بلندتر نگه داشته می‌شوند و ممکن است برای فروش بیشتر دشواری داشته باشند.

در ایران، هر دو باند و اوراق مشارکت تحت نظارت و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار (SEO) قرار دارند. سازمان بورس و اوراق بهادار استانداردهای افشای اطلاعات، گزارشدهی و سایر الزاماتی را تعیین می‌کند که صادرکنندگان باید با آنها مطابقت کنند تا شفافیت را تضمین کرده و سرمایه‌گذاران را محافظت کنند.

به طور کلی، با اینکه اوراق قرضه و اوراق مشارکت در برخی از موارد شباهت دارند، اما در ساختار زیرین، پروفایل ریسک و نقدینگی خود تفاوت‌هایی دارند. سرمایه‌گذاران باید در انتخاب بین دو گزینه، این عوامل را با دقت مورد بررسی قرار داده و با مشورت حرفه‌ای، تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را بگیرند.

اهمیت اوراق قرضه در بازار مالی:

اوراق قرضه نقش حیاتی در بازار مالی دارند. آنها منبع پایداری از درآمد برای سرمایه گذاران فراهم می کنند، زیرا پرداخت های سود آنها ثابت و قابل پیش بینی است. همچنین، این اوراق برای شرکت ها و دولت ها، میانجی‌ای برای جذب مقدار زیادی سرمایه بدون صدور سهام یا کاهش مالکیت ارائه می دهند. همچنین به عنوان ابزاری برای بانک های مرکزی برای کنترل پول در جریان و نرخ سود در اقتصاد استفاده می شوند. این اوراق کم ریسک تر از سهام در نظر گرفته می شوند و برای سرمایه گذاران محافظه کار، گزینه ای محبوب است.

اوراق قرضه ابزار مالی مهم و گسترده ای هستند که تاریخ بلندی در سیستم مالی جهانی دارند. با درک مفاهیم ابتدایی این دارایی، سرمایه گذاران می توانند تصمیمات آگاهانه درباره نوع سرمایه گذاری خود بگیرند و درک عمیقی از بازارهای مالی پیدا کنند.

انواع اوراق قرضه

اوراق قرضه نوعی اوراق مشتقه با درآمد ثابت هستند که توسط دولت، شرکت‌ها و شهرداری‌ها برای جذب سرمایه صادر می‌شوند. در بازار مالی چندین نوع از این اوراق وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و خصوصیات منحصر به فرد خود را دارند. آشنایی با انواع مختلف آن به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا درباره نحوه تصمیم‌گیری درباره پورتفوی سرمایه‌گذاری خود اطلاعات کافی کسب کنند.

1_ دولتی

این نوع اوراق توسط سازمان‌های دولتی برای تامین مالی پروژه‌ها و خدمات عمومی صادر می‌شوند. این اوراق دولتی به عنوان ایمن‌ترین نوع اوراق قرضه در نظر گرفته می‌شوند زیرا با پشتوانه قطعی دولت صادر می‌شوند. به‌طور معمول نرخ سود آن‌ها پایین‌تر از سایر است.

2_ شرکتی

این نوع اوراق قرضه توسط شرکت‌ها برای تأمین مالی اهداف مختلفی مانند گسترش، استحفاظ و تحقیق و توسعه صادر می‌شوند. این اوراق نسبت به اوراق دولتی بیشترین ریسک را دارند، اما به‌طور معمول سودآوری بیشتری دارند.

3_ شهرداری

در کشور ایالات متحده آمریکا این اوراق قرضه توسط دولت و شهرداری‌های محلی برای تأمین پروژه‌های عمومی مانند مدارس، بیمارستان‌ها و سیستم‌های حمل و نقل صادر می‌شوند. اوراق شهرداری معمولاً از مالیات درآمد فدرال معاف هستند و ممکن است از مالیات‌های محلی و ایالتی نیز معاف باشند.

4_ صفر کوپن

این اوراق قرضه، مانند سایر انواع اوراق، پرداخت دوره‌ای بهره نمی‌کنند. بلکه با تخفیف نسبت به ارزش روز آن صادر شده و در ارزش کامل خود به بلوغ می‌رسند، به عنوان بازده سرمایه‌گذاری به صورت ارزش افزایش سرمایه ارائه می‌شوند.

5_ با بازده بالا

این اوراق توسط شرکت‌ها با رتبه‌بندی اعتباری پایین‌تر صادر می‌شوند و ریسک‌پذیرتر از دیگر انواع اوراق قرضه در نظر گرفته می‌شوند. آن‌ها به منظور جبران ریسک بیشتر، بازدهی بالاتری ارائه می‌دهند.

درک انواع مختلف اوراق قرضه برای سرمایه گذارانی که به تنوع دارایی های خود و مدیریت ریسک علاقه دارند بسیار مهم است. هر نوع از این اوراق ویژگی ها و ریسک های منحصر به فرد خود را دارد و سرمایه گذاران باید قبل از سرمایه گذاری در هر نوع از این اوراق اهداف سرمایه گذاری و تحمل ریسک خود را به دقت مورد بررسی قرار دهند.

ویژگی‌های اوراق قرضه

اوراق قرضه چندین ویژگی دارند که در زمان سرمایه‌گذاری در آن‌ها بسیار مهم هستند. در زیر برخی از ویژگی‌های کلیدی آن ها آمده است:

1_ ارزش روزشده و ارزش نامعین: ارزش روزشده، همچنین به عنوان ارزش نامعین شناخته می‌شود، مقدار پولی است که برای سررسید بند به بدهکار پرداخت می‌شود. این مقداری است که صادر کننده برای بازپرداخت به بدهکار پرداخت می‌کند.

2- نرخ کوپن و بازده: نرخ کوپن، نرخ سود سالانه است که صادر کننده به بدهکار پرداخت می‌کند. این معمولا به عنوان درصدی از ارزش روزشده اوراق بیان می‌شود. بازده، بازگشت سرمایه‌گذاری است که برای بدهکار حاصل می‌شود و با در نظر گرفتن نرخ کوپن، ارزش به روز و قیمت فعلی بازار اوراق قرضه محاسبه می‌شود.

3_ تاریخ سررسید: تاریخ سررسید، تاریخی است که در آن صادرکننده بدهکار باید به بدهکار ارزش روزشده این اوراق را پرداخت کند. این تاریخی است که اوراق قرضه منقضی می‌شود و صادر کننده باید به بدهکار پرداخت کند.

4_ امتیاز اعتبار: اوراق قرضه براساس قابلیت اعتبار صادر کننده آن توسط شرکت های امتیازدهی اعتباری ارزیابی می شوند. امتیاز اعتبار نشان دهنده خطر این است که صادر کننده به پرداخت نتواند اوراق خود بپردازد. امتیاز اعتبار بالاتر، خطر عدم پرداخت کمتری دارد.

5_ قیمت و ارزش بازار: قیمت یک اوراق قرضه میزان پرداختی است که سرمایه گذار باید در بازار ثانویه برای خرید آن پرداخت کند. ارزش بازار یک اوراق نشان دهنده قیمتی است که آن در حال حاضر در بازار معامله می شود. ارزش بازار یک اوراق ممکن است بالاتر یا پایین تر از ارزش اسمی آن باشد که به شرایط بازار و امتیاز اعتبار صادر کننده بستگی دارد.

برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال تنوع در پرتفوی خود و تولید درآمد منظم هستند، سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه از مزایای بسیاری برخوردار است. با این حال، این نوع سرمایه‌گذاری دارای معایبی است که قبل از سرمایه‌گذاری در آنها باید در نظر گرفته شود. در ادامه مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه آورده شده است.

مزایای اوراق قرضه

1_ تولید درآمد

اوراق قرضه از طریق پرداخت‌های دوره‌ای به صورت ثابت، یک جریان مطمئن از درآمد فراهم می کنند و برای کسانی که به دنبال یک منبع قابل اعتماد درآمد هستند، سرمایه گذاری در آنها جذاب است.

2_ تنوع

سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه به امکان پخش ریسک در میان مختلف صادرکنندگان و نوع اوراق کمک می کند.

3_ ریسک کمتر نسبت به سهام

به طور کلی، اوراق قرضه کم‌خطر تر سهام تلقی می شوند، زیرا نرخ بازگشت پیش‌بینی‌پذیر و حجم کمتری از نوسان را ارائه می دهند.

معایب اوراق قرضه

1_ خطر تورم

یکی از اصلی‌ترین مشکلات سرمایه‌گذاری در این اوراق، خطر تورم است. اگر نرخ تورم بیشتر از بازده بدهی بر روی اوراق قرضه باشد، سرمایه‌گذار ممکن است با از دست دادن توان خرید خود در طول زمان مواجه شود.

2_ خطر نرخ بهره

اوراق قرضه نیز مستعد خطر نرخ بهره هستند، که به این معناست که ارزش آن ممکن است بر اساس تغییرات نرخ بهره نوسان کند.

این اوراق می‌توانند منبع پایداری از درآمد و تنوع برای سرمایه‌گذاران باشند، اما همچنین دارای مجموعه ای از خطرات خود هستند که قبل از سرمایه‌گذاری باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند.

به سرمایه‌گذاران چندین توصیه برای سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه داریم، از جمله:

خرید اوراق قرضه فردی: سرمایه‌گذاران می‌توانند اوراق فردی را به صورت مستقیم از صادرکنندگان، کارگزاران یا دلالان خریداری کنند. این گزینه به سرمایه‌گذاران امکان کنترل بیشتری بر روی اوراق قرضه موردنظرشان و قابلیت نگهداری اوراق تا تاریخ سررسید را می‌دهد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله: صندوق‌های مشترک سرمایه، پول را از چندین سرمایه‌گذار جمع‌آوری کرده و پرتفوی گوناگونی از اوراق قرضه خریداری می‌کنند. این گزینه به سرمایه‌گذاران امکان تنوع سریع بین مجموعه‌ای از صادرکنندگان و سررسیدهای مختلف این اوراق را می‌دهد.

صندوق‌های معاملاتی (ETF): صندوق‌های معاملاتی اوراق قرضه مشابه صندوق‌های مشترک سرمایه هستند، به این معنی که پرتفویی از اوراق را نگه می‌دارند، اما مانند یک سهم در بورس معامله می‌شوند. این گزینه به سرمایه‌گذاران انعطاف پذیری برای خرید و فروش این دارایی در طول روز معاملاتی را می‌دهد.

هنگام انتخاب بین گزینه‌های سرمایه‌گذاری در باندها، سرمایه‌گذاران باید اهداف سرمایه‌گذاری، تحمل خطر و دوره سرمایه‌گذاری خود را در نظر بگیرند.

نتیجه‌گیری

به طور خلاصه، اوراق قرضه یک گزینه سرمایه‌گذاری مهم در بازار مالی هستند که می‌توانند برای سرمایه‌گذاران درآمد پایدار و فواید تنوع را فراهم کنند. درک انواع مختلف این اوراق، ویژگی‌های آن‌ها و مخاطرات و مزایای سرمایه‌گذاری در آن‌ها می‌تواند به سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری اطلاعاتی کمک کند. سرمایه‌گذاری در این اوراق می‌تواند از طریق خریداری اوراق قرضه فردی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قرضه، یا صندوق‌های تبادل‌شده قرضه انجام شود.

برای بهره‌برداری بهتر از سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه، مهم است که اهداف سرمایه‌گذاری، تحمل مخاطرات و دوره سرمایه‌گذاری خود را ارزیابی کنید. همچنین، نظارت منظم بر سرمایه‌گذاری‌های خود و آگاهی از هرگونه تغییر در نرخ بهره، اعتبارات اعتباری یا شرایط بازاری که ممکن است بر اوراق شما تأثیر بگذارد، مهم است.

به طور کلی، اوراق قرضه می‌توانند به هر نوع پرتفوی سرمایه‌گذاری خوبی اضافه شوند و در زمان‌های نامطمئن اقتصادی، پایداری و درآمد را فراهم کنند. سرمایه‌گذارانی که به دنبال راهی برای تعادل خطر سرمایه‌گذاری در سهام خود هستند، ممکن است به افزودن اوراق قرضه به ترکیب سرمایه‌گذاری خود اقدام کنند.