صورت سود و زیان چیست؟ آشنایی با انواع آن

صورت سود و زیان

صورت سود و زیان یکی از مهم ترین صورت های مالی شرکت ها میباشد که در پایان سال مالی با توجه به داده های آن ، خیلی از موارد مشخص میشود و میتوان برآیند یک سال گذشته را با بررسی این صورت های مالی بررسی کرد. در ادامه این مقاله به بررسی جامع صورت های سود و زیان میپردازیم.

صورت سود و زیان چیست؟

صورت سود زیان در حسابداری نتیجه درآمدها و هزینه های عملکردی یک شرکت در طی بازه زمانی مشخص را نشان می دهد.

هدف از اطلاعات و سوابق صورت سود و زیان چه کاربردی برای ما دارد؟

سوابق اطلاعاتی به این منظور ارائه داده می شود که شرکت در تولید سود و از طریق افزایش درآمدها، کاهش هزینه ها، در اختیار حسابداران، سهامداران و… قرار گیرد تا میزان سود آوری و فعالیت ها شرکت را مورد ارزیابی قرار دهند.

صورت سود و زیان را به نام های صورت حساب درآمد و هزینه و صورت عملیاتی نیز در اصطلاحات بکار برده میشود.

صورت سود و زیان مثل صورت جریان وجوه نقد، تغییرات حساب را در طول یک بازه زمانی خاص نشان می دهد. از طرفی دیگر، ترازنامه تصویری است که نشان می دهد شرکت در یک بازه زمانی خاص چه دارایی هایی دارد و چه مقدار بدهکار است. مقایسه صورت سود و زیان با صورت جریان وجوه نقد مهم است زیرا در روش حسابداری تعهدی، درآمد ها و هزینه ها قبل از اینکه پول نقد وارد حساب های شرکت شود، ثبت می گردند به عبارتی ساده تر درآمدها و هزینه های ثبت شده از جریان وجوه نقدی آنها مستقل هستند و بدون توجه به دریافت یا پرداخت ثبت می گردند.

صورت سود و زیان به مدیران شرکت می تواند به بررسی وضعیت عملکردی و بهبود شرکت کمک کند به طوری که بررسی صورت سود و زیان نسبت به سال گذشته  مقایسه کرده و میزان ضرر یا هزینه های زائد که ایجاد شده را به کمترین حالت ممکن برساند.

گزارشات سود و زیان کمک بزرگی به مدیران به جهت گرفتن تصمیمات جدی و جدید در زمینه افزایش ظرفیت تولید، بهبود محصولات، گسترش محیط جغرافیایی شرکت، حذف بخشی از خط تولید و … به منظور افزایش فروش میکند.

تفاوت ترازنامه با صورت مالی چیست؟

هر دو از یک نهاد مالی تلقی می شود و تفاوت هایی بین آنها وجود دارد؛ شباهت هایی هم از جمله اطلاعات یکسان، درآمدها،هزینه ها، سود سهام و… بین آنها وجود دارد اما تفاوت میان ترازنامه و صورت سود و زیان را در ادامه به آن میپردازیم.

صورت مالی:به بررسی عملکرد شرکت در طی یک بازه زمانی خاص می پردازند.

ترازنامه: دارایی ها، بدهی ها، و حقوق صاحبان سهام شرکت در یک مقطع زمانی خاص را گزارش می دهند.

انواع صورت سود و زیان

صورت سود و زیان به 3دسته تقسیم بندی می شوند:

صورت سود زیان جامع:

هدف از تهیه  صورت‌ سود و زیان‌ جامع‌ نشان دادن کلیه‌ درآمدها و هزینه‌های‌ شناسایی‌ شده‌، اعم از تحقق‌ یافته‌ و تحقق‌ نیافته‌ است‌، و صورت‌ سود و زیان‌ دوره‌، یکی‌ از اقلام‌ صورت‌ سود و زیان‌ جامع‌ را تشکیل می‌دهد. سایر اقلام تشکیل دهنده صورت سود و زیان جامع شامل سایر هزینه‌ها و درآمدهای شناسایی شده و تعدیلات سنواتی است.

صورت سود و زیان تلفیقی:

سود و زیان تلفیقی ، از ترکیب درآمدها و هزینه های اصلی و فرعی شرکت گزارش می شود. در صورت های سود و زیان تلفیقی، درآمدها و هزینه‌هایی که از طریق معاملات بین شرکت‌های گروه کسب شده‌اند کسر خواهد شد.

دیدگاه تلفیقی بیان می‌کند که هزینه‌ها و درآمد‌های ناشی از معاملات بین شرکتی گروه به معنای انتقال دارایی از یک شرکت به شرکت دیگر است و بر روی دارایی‌های گروه تاثیر نمی‌گذارد.

صورت انباشته:

حساب صورت سود و زیان انباشته یکی از حساب های دائمی مبنی بر گذشته حاکی از فعالیت یک شرکت یا بنگاه اقتصادی است به طوری که مانده آن به سال بعد منتقل می شود و در تمامی شرکت‌‌ها از جمله سهامی و غیر سهامی با این حساب به یک شیوه برخورد می‌شود.

محاسبه فرمول صورت سود و زیان انباشته:

مراحل تهیه گزارش سود و زیان چگونه است؟

گزارش سود و زیان به دو روش تک مرحله ای و دو مرحله ای انجام می گردد:

روش تک مرحله ای:

در این روش ابتدا کلیه درآمدهای شرکت لیست شده و در ادامه هزینه‌های شرکت به آن اضافه می‌شود و در نهایت از تفریق مجموع هزینه‌ها از درآمدها به سود یا زیان قبل از کسر مالیات(EBT) می‌رسیم. یکی از ایرادهای این روش را می‌توان به عدم تفکیک درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی نسبت داد. زیرا در این روش مشخص نیست که چه میزان درآمد، از عملیات اصلی شرکت حاصل شده و چه مقدار از آن، قابلیت تکرارشوندگی را دارا نیست.

روش دو مرحله‌ای:

در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی و سپس هزینه‌های عملیاتی در زیر آن‌ها لیست شده و از تفاضل این دو، سود یا زیان عملیاتی حاصل می‌شود. در مرحله بعد درآمدهای غیرعملیاتی و هزینه‌های غیرعملیاتی اضافه شده که از نتیجه تفاضل این مرحله و مرحله قبل به سود و زیان قبل از کسر مالیات می‌رسیم.

انواع سود در گزارش سود و زیان

در گزارش سود و زیان شرکت های سهامی انواع سودهای مختلفی از جمله سود ناخالص، سود عملیاتی، سود خالص و سود تقسیمی اشاره دارد که در ادامه به بررسی این دسته و تفاوت‌هایشان می پردازیم.

سود ناخالص Gross Profit

سود ناخالص از کسر درآمد فروش کالا از بهای تمام شده آن حاصل می‌شود و عملکرد یک شرکت استفاده از مواد، نیروی کار و تجهیزاتش را نشان می‌دهد. این آیتم فقط هزینه‌های متغیر را در نظر می‌گیرد. لازم به ذکر است هزینه‌های متغییر هزینه‌هایی هستند که با سطح تولید نوسان می‌کنند مثل هزینه مواد اولیه، سربار تولید و هزینه نیروی کار مستقیم.

سود خالص Net Profit

باقی مانده سود یک شرکت پس از کسر کلیه هزینه‌های عملیاتی، مالی و مالیاتی از مجموع درآمدها، سود خالص نامیده می‌شود. در حقیقت مبلغی که پس از احتساب کلیه هزینه‌های مجموعه برای شرکت باقی می‌ماند، سود خالص است. سود خالص سود ویژه نیز نامیده می‌شود.

نحوه محاسبه سود خالص به صورت زیر است:

سود عملیاتی Operating Profit

سود عملیاتی نشان‌دهنده سودی است که شرکت از عملکرد اصلی خود کسب می‌کند و درآمدها و هزینه‌های جانبی مثل درآمد تسعیر ارز و… در آن لحاظ نمی‌شود. پس این سود را می‌توان به عنوان اصلی‌ترین شاخص بررسی عملکرد شرکت معرفی کرد زیرا برخلاف سود خالص ، این سود قابلیت تکرارشوندگی بالایی داشته و از عملیات اصلی شرکت حاصل شده است.

سود تقسیمی Dividend Per Share

سود تقسیمی به سود سهامی گفته می‌شود که به هر سهامدار عادی و به ازای هر سهم او در طی یک دوره زمانی مشخص پرداخته می‌شود. سود تقسیمی هر سهم از تقسیم سود تصویب‌ شده در مجمع، برای پرداخت بین سهامداران بر تعداد سهام عادی شرکت به دست می‌آید.

سود تقسیمی را معمولا نسبتی از سود خالص درنظر می‌گیرند که در مجمع تصویب و به سهامداران پرداخت می‌شود ولی زمانی که شرکت دارای سود انباشته است، این سود می‌تواند بیشتر از سودخالص دوره ثبت گردد.

لازم به ذکر است سود تقسیمی در صورت سود و زیان گزارش نمی‌شود و برای مشاهده آن می‌توانید به گزارش مجمع عمومی عادی سالیانه مراجعه فرمایید.

اقلام صورت سود و زیان

در ادامه به بررسی اقلام صورت سود و زیان می پردازیم:

درآمد یا میزان فروش

درآمد فروش بیانگر عایدی شرکت از محل فروش محصول یا خدمات است که در قسمت ابتدایی صورت سود و زیان نشان داده می‌شود. درآمد فروش مقداری ناخالص بوده و هزینه‌های مرتبط با تولید کالای فروخته شده یا ارائه خدمات در آن لحاظ نمی‌شود.

درآمد فروش از محل عملیات اصلی شرکت حاصل می‌شود و نباید اقلام غیرعملیاتی در آن لحاظ شود. برای مثال اگر یک شرکت تولیدی اقدام به فروش یک قطعه زمین نماید، درآمد فروش این دارایی به دلیل غیرعملیاتی بودن در بخش درآمد فروش ذکر نمی‌شود.

بهای تمام شده کالای فروش رفته یا هزینه فروش

بهای تمام شده کالای فروش رفته نشان دهنده تمامی هزینه های مستقیم مرتبط با تولید، فروش و یا هزینه های ارائه خدمات می باشد.

بهای تمام شده اصولا از سه بخش تشکیل می شود:مواد مستقیم مصرفی، دستمزد مستقیم تولید هزینه سربار تشکیل میشود که این روش در حسابداری صنعتی به بهای تمام شده کالای فروش رفته صورت می گیرد.

تحلیل گران و فعالان اقتصادی، برای بررسی وضعیت یک شرکت هزینه فروش را یکی از آیتم های اصلی در گزارش سود و زیان می نامند.

سود ناخالص

سود ناخالص می‌تواند برای محاسبه حاشیه سود ناخالص مورداستفاده قرار گیرد. این معیار که به درصد بیان می ‌شود .به منظور درک بهتر این موضوع نظر شما را به یک مثال جلب می کنم:

حاشیه سود دو شرکت فعال در یک صنعت که محصولات و مواد اولیه یکسانی دارند، می‌توان به عملکرد بهتر در فروش و مدیریت بهینه‌ هزینه‌ها در این دو شرکت پی برد.

روش محاسبه سود ناخالص

هزینه های فروش، اداری و عمومی

هزینه اداری را می توان اینگونه عنوان کرد که شامل هزینه های فروش، هزینه بازاریابی، هزینه بسته بندی و… می شود.

اصلی ترین بخش‌های آن شامل حقوق و دستمزد کارکنان غیر‌تولیدی، هزینه‌های جاری اعم از بیمه و هزینه‌های ماموریت و… است. هزینه استهلاک نیز گاهی در این بخش لحاظ می‌شود اما بسته به تصمیمات شرکت متفاوت است.

سایر درآمدها و هزینه های عملیاتی

این سرفصل شامل مواردی از قبیل کسری و اضافات انبار ( ناشی از انبارگردانی ) ، فروش ضایعات ، زیان کاهش ارزش موجودی‌ها ، سود و زیان تسعیر ارز و…. می باشد.

هزینه استهلاک

هنگامی که شما دستگاهی را خریداری می کنید به ازای هر سالی که می گذرد دستگاه یا وسیله خریداری شده قیمت آن دستگاه کم شده و هزینه برای شما ایجاد می کند به این هزینه ها، هزینه استهلاک گفته می شود.

استهلاک بیانگر هزینه‌های غیرنقدی است که توسط حسابداران ایجاد گردیده‌است. دلیل استفاده این نوع از هزینه‌ که عملا به صورت نقدی پرداخت نمی‌شود بحث مالیات است. با کسر این هزینه از سود خالص می‌توان مالیات پرداختی شرکت را کاهش داد و به اندازه سپر مالیاتی ایجاد شده از این محل سود کرد.

استهلاک از روش‌های مختلفی مانند روش مستقیم، مانده نزولی، براساس کارکرد و… محاسبه می‌شود و هدف اصلی آن سرشکن کردن تدریجی بهای تمام شده دارایی است.

هزینه بهره

بسیاری از کسب و کار ها در ابتدا کار خود نیاز به سرمایه یا تسهیلات دارند به طوری که تسهیلات بسته به نوع کسب و کار و مرجع پرداخت کننده بهره متفاوتی وجود دارد.

هزینه بهره شامل آن بخش از اقساط اصل پول نمی باشد و پرداخت کننده به بانک یا تسهیل دهنده پرداخت می شود.

مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد آیتمی است که توسط نهاد‌های مالی کشور بسته به نوع فعالیت کسب و کار مشخص می‌شود. لذا توجه داشته باشید سود قبل از مالیات به صورت خالص گزارش نمی‌شود و شامل برخی آیتم‌هایی است که مشمول مالیات نمی‌شوند. به طور معمول نرخ اعمال مالیاتی برای شرکت‌ها 25 درصد است و همچنین اگر شرکتی ضررده بوده و ضرر پیش از کسر مالیات محقق کند، به آن شرکت مالیات تحقق نمی‌گیرد.

درآمد خالص

درآمد خالص یا به اصطلاح سود خالص با کسرهزینه مالیات محاسبه می شود.

سایر درآمدهای غیر عملیاتی

درآمد غیر عملیاتی به بخشی از درآمد شرکت گفته می‌شود که از فعالیت‌های اصلی بنگاه اقتصادی حاصل نشده و به نوعی تکرارپذیر نمی باشد و در بازه های بلندمدت و به صورت مرتب قابل تحقق نیست. این نوع درآمد انواع مختلفی دارد؛ به عنوان مثال، درآمد سرمایه گذاری، سود حاصل از تسعیر ارز، فروش دارایی‌ها و… همگی نمونه هایی از اقلام درآمد غیر عملیاتی هستند.

نتیجه گیری

همانطور که گفتیم صورت سود و زیان خلاصه‌ای است از درآمدها و هزینه‌هایی که شرکت در طی دوره مالی مورد نظر محقق کرده است و نیاز اساسی هر سرمایه‌گذار و یا مدیر برای تحلیل کسب و کار و تصمیم گیری در خصوص عملیات آن محسوب می‌شودبه همین جهت ضرورت تهیه صورت سود و زیان را برای هر بنگاهی دوچندان می‌کند.

همچنین با مبحث صورت سود و زیان و انواع آن آشنا شدید و با هر بخش بطور مختصر و مفید آشنا شدید.