تسویه معاملات چیست و چگونه انجام می شود؟
تسویه معاملات چیست و چگونه انجام می شود؟
موفق شدن در بازارهای مالی نیازمند تخصص و دانش در این حوزه می باشد که بورس اوراق بهادار هم از این قاعده مستثنی نمی باشد. هنگامی که در بازارهای مالی، از جمله بورس شروع به فعالیت می کنید هر روز با واژ‌گان و اصطلاحات جدید روبه رو خواهید شد، شاید اوایل کمی سخت و پیچیده باشد اما به مرور زمان خواهی دید که ساده تر از چیزی است که به نظر می رسد.
تسویه معاملات یکی از همین مفهوم های مهم است که در این مقاله به معرفی آن می پردازیم.
تسویه معاملات به چه معناست؟
با استفاده از کارگزاری ها، خرید فروش سهام صورت می گیرد، در نتیجه افراد باید حساب مخصوصی در جهت معامله کردن در این بازار داشته باشند. هر معامله دو طرف: مستقیم و غیر مستقیم دارد.
طرف های مستقیم: معامله گرانی می باشند که اقدام به خرید و فروش سهام در یک نماد خاص و در ساعات معاملاتی بازار بورس می کنند.
طرف های غیر مستقیم: کارگزاری هایی می باشند که واسطه ای میان خریداران و فروشندگان هستند که پس از انجام معامله، وجه خرید یا فروش سهام مورد معامله را بین خریدار و فروشنده جابه جا می کنند که به تعریف (( تسویه معاملات)) می گویند.
در یک تعریف ساده تر می توان گفت: تسویه معاملات به معنی جابه جایی پول و اوراق بهادار خریدار و فروشنده در یک سیستم معاملاتی است.
از آنجایی که تعداد معاملات و کارگزاری ها در بازار بورس اوراق بهادار زیاد می باشد، باید نهاد مرکزی یا واسطه ای بین کارگزاری ها وجود داشته باشد تا تسویه معاملات انجام شود، این نهاد مرکزی((شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه)) نام دارد.
در واقع این نهاد مرکزی، نقش اتاق پایاپای را بر عهده دارد و امین هر دو طرف معامله محسوب می شود. پس از انجام معامله بین خریدار و فروشنده، وجه خریدار از کارگزار خریدار وارد سیستم مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه شده و پس از آن وارد حساب کارگزار فروشنده می شود.
شخص فروشنده می تواند، وجه فروش از سهامش را بعد از یک روز کاری پس از انجام معامله درخواست و حداقل دو روز کاری از حساب خود برداشت کند. روند تسویه معاملات، در دو روز کاری به طول می انجامد، به همین دلیل است که برداشت وجه توسط فروشنده به دو روز زمان نیاز دارد.
ابزارهای مالی و روزهای تسویه
تسویه معاملات در بورس کالا
اهمیت اتاق پایاپای در قبل و بعد از معاملات بر کسی پوشیده نیست و در بورس کالا نقش مهمی در فرآیند تسویه معاملات ایفا می کند.
قبل از انجام معامله، اتاق پایاپای موظف است، فرآیند پیش عرضه را کنترل کند و جهت عرضه کالاها، مستندات و تضامین لازم را به حداکثر تا ساعت 15:30 روز کاری قبل از عرضه، دریافت و موافقت یا مخالفت خود را به بورس کارگزار عرضه کننده اعلام کند.
ارائه وثیقه و تضمین در تسویه معاملات
یکی از مهم ترین بخش های این فرآیند، کنترل تضامین و وثایق ارائه شده عرضه کننده است. اتاق پایاپای با نظارت این اسناد، استاندارد این محصولات و شرط لازم برای عرضه آن را فراهم می کند. بنابراین طی شدن این مراحله، برای عرضه کنندگان بسیار حساس است.
عرضه کنندگان می توانند اقداماتی نظیر، با سپردن وجه نقد یا تسویه تعهدات قبلی به اتاق پایاپای، اعتماد و اطمینان آن ها را جلب کنند. با در نظر گرفتن رویه فعلی در بورس کالای کشور، طبق مصوبه هیئت مدیره، تامین صد در صدی تضامین عرضه است، هنگامی که عرضه محصول صورت گیرد، معامله در تالار کالاها جریان می یابد.
طبق مقررات، قراردادهای جداگانه با اجزای مشخص به اتاق پایاپای ارسال می گردد.
فرآیند تسویه معاملات
تسویه در اتاق پایاپای طبق دستورالعمل به دو صورت نقدی و اعتباری می باشد، فارغ از اینکه چه نوع قرار دادی ((نقدی_ سلف_نسیه)) می باشد.
تسویه نقدی
خریدار باید ظرف مهلت مشخص که حداکثر سه روز کاری می باشد وجه قرار داد را با احتساب کارمزد دو طرف به حساب تسویه واریز نمایند.
تسویه اعتباری
در تسویه اعتباری، خریدار باید سند تسویه اعتباری را طبق فرمت شرکت تهیه کند و به همراه سایر مدارک و مستندات به اتاق پایاپای ارائه دهد. باید توجه داشته باشید که این سند اعتباری باید به تائید دو طرف معامله برسد. در این سند، فروشنده باید کتبی اعلام کند که وجه معامله را دریافت کرده است.
مهلت تسویه سه روز کاری بعد از انجام معامله و امور تسویه، طی این مدت بر اساس مصوبه هیئت مدیره بورس کالای ایران تعیین می گردد. در حال حاضر به موجب این مصوبه، آخرین ساعت واریز وجه برای قراردادها، ساعت 13 روز سوم است.
کلیه فیش های واریزی و مدارک قراردادها، قبل از ساعت 15 هر روز می بایست از طریق سامانه، جهت تسویه توسط کارگزاری ذی ربط به اتاق پایاپای ارسال گردد.
حساب بانکی که جهت تسویه طبق ضوابط توسط اتاق پایاپای مورد استفاده قرار می گیرد، حساب عملیاتی نامیده می شود.
جریمه تاخیر تسویه معاملات
اگر قرار داد ظرف مهلت تسویه ((سه روز کاری)) تسویه نشود، مشتری 7 روز تقویمی پس از مهلت تسویه، فرصت دارد وجه مورد نظر را پرداخت و تسویه کند. اما به دلیل تاخیر در پرداخت وجه به ازای هر روز تقویمی 0.25درصد ارزش معامله را به عنوان جریمه پرداخت می کنند. این جریمه به حساب فروشنده واریز می شود، اگر وی اعلام کند که از دریافت جریمه انصراف داده، اتاق پایاپای تائید کرده و فرآیند تسویه انجام می شود.
فسخ معامله
اگر خریدار بعد از 7 روز تقویمی وجه مورد نظر را تسویه نکند، معامله فسخ می شود و لازم است 5% ارزش معامله را به عنوان خسارت فسخ قرار داد به اضافه کارمزد طرفین قرار داد، واریز نماید که این مبلغ به حساب عملیاتی واریز می‌شد.
گفتنی است ملاک تسویه فقط پرداخت وجه توسط خریدار نیست، بلکه انتقال وجه و اخذ تایید نهایی توسط کارگزار از طریق سیستم کارگزاری به منزله تسویه قرار داد تلقی می شود.
فرآیند تحویل کالا
پس از اینکه قرار داد تسویه شد، فروشنده موظف است طبق زمان بندی کالا را در اطلاعیه عرضه مشخص شده به خریدار تحویل دهد.
حداکثر زمان تحویل در قرار دادهای نقدی و نسیه، حداکثر تا سه روز کاری پس از مهلت تسویه است در صورت تاخیر در انجام تسویه، به میزان روز های تاخیر به این مهلت اضافه می شود.
در قرار دادهای سلف با سر رسید کمتر از30 روز، حداکثر تا 5 روز تقویمی پس از سر رسید تحویل، امکان انجام قرارداد وجود دارد.
در قرار دادهای سلف با رسید 30 روز بیشتر، حداکثر تا 15 روز تقویمی، امکان انجام قرارداد وجود دارد.
نتیجه گیری
از دید خریداران و فروشندگان تازه کار در بازار بورس ایران، خرید و فروش دارایی ها و اوراق بهادار تنها با یک کلیک انجام میشود، اما در صورتی که در پس این اقدام اتفاقات و عملیات های گوناگونی انجام میشود تا این دارایی از فروشنده به خریدار انتقال پیدا کرده و از طرفی وجه این معامله به جیب فروشنده برسد.
تسویه معاملاتی چیست؟
کارگزاری هایی می باشند که واسطه ای میان خریداران و فروشندگان هستند که پس از انجام معامله، وجه خرید یا فروش سهام مورد معامله را بین خریدار و فروشنده جابه جا می کنند که به تعریف (( تسویه معاملات)) می گویند.
فرآینده معاملات چند نوع است؟
نقدی_،سلف ،نسیه
